Historia Parafii

Historia Parafii św. Jerzego i Matki Bożej Różańcowej
w Wałbrzychu

Początki historii parafii sięgają końca XIX wieku, kiedy to dnia 12 maja we wspomnienie św. Pankracego erygowano w miejscowości Weißstein (Biały Kamień) nieopodal Waldenburga (Wałbrzycha) parafię pod wezwaniem św. Jerzego. W latach 1894 – 1898 trwały prace budowlane przy kościele.

Dzięki swemu usytuowaniu na pagórku, Kościół stał się ważnym punktem widokowym w panoramie miasta. Jest on zbudowany klasycznie na osi wschód-zachód (dzięki temu liturgię sprawowano w nim ad orientem) na planie krzyża łacińskiego, w stylu neoromańskim. Wnętrze wykonane jest w stylu neogotyckim. Świątynia ma formę trójnawową. Na przecięciu nawy głównej z transeptem wzniesiono monumentalną, wysoką wieżę pełniącą funkcję dzwonnicy. Bryła kościoła najbardziej rozczłonkowana jest od wschodu, gdzie przejawia się typowa dla romanizmu addycyjność.

Świątynia posiada ceglaną dekorację architektoniczną w postaci fryzu arkadowego. Powierzchnia użytkowa kościoła wynosi 600 m. Ołtarz główny i ołtarze w bocznych zostały wykonane w stylu neogotyckim. Ołtarz główny zawiera w środkowej części obraz przedstawiający św. Jerzego. Ołtarze boczne dedykowane były Najświętszemu Sercu Pana Jezusa, Niepokalanemu Sercu Najświętszej Maryi Panny oraz Matce Bożej z Lourdes. Obecnie z ołtarzy bocznych zachowały się figury, które w latach 2017-2018 poddano renowacji. Wśród sakralnego wyposażenia kościoła znajduje się również XVIII pieta (odnowiona w roku 2017) oraz pochodzący z miejscowości Biały Kamień na Ukrainie XIX-wieczny obraz przedstawiający Macierzyństwo Bogurodzicy. Organy świątyni zostały wykonane w 1898 r. przez firmę Schlag und Söhne ze Świdnicy; mają 14 głosów 2 manuały i peduał. Kościół został wyposażony w pięć dzwonów. Uroczyste poświęcenie Kościoła miało miejsce w roku 1899. Wcześniej w 1897 r. poświęcono parafialny cmentarz katolicki znajdujący w odległości ok. 500 m od kościoła.

 

Nadanie tytułu maryjnego

Po II wojnie światowej ludność polska przybyła na „Ziemie odzyskane” przywiozła ze sobą szczególny kult Matki Bożej. Ks. Leon Jezierski przywiózł z Ukrainy z miejscowości Biały Kamień (w Obwodzie Lwowskim) obraz Bogurodzicy pochodzący z XIX wieku. W roku 1962 nastąpiła uroczysta intronizacja obrazu Matki Bożej Białokamieńskiej, której dokonał sufragan wrocławski Bp Wincenty Urban.

Sam obraz pochodzi z miejscowości założonej przez Księcia Jerzego Korybuta Wiśniowieckiego (+1619). Po jego bezpotomnej śmierci miejscowość z zamkiem i kościołem stał się własnością jego bratanka Jeremiego Wiśniowieckiego (+1651). Według jednej z hipotez na zamku w Białym Kamieniu urodził się syn Jeremiego Król Polski Michał Korybut Wiśniowiecki. Książę Jeremi i jego żona Gryzelda Zamoyska przebudowali zamek w jeden z najlepszych w prowincji. W kościele, który został odbudowany w 1737 r. wisiał obraz Macierzyństwa Matki Bożej, który w latach 1944-46 musiał zostać zabrany przez polską ludność, masowo uciekającą przed bandami UPA, a następnie przywieziony przez ks. Leona Jezierskiego do Wałbrzycha. Podobnie stało się z obrazem Matki Bożej z katedry Lwowskiej, przy którym Jan II Kazimierz Waza składał słynne lwowskie śluby – dziś znajduje się on w katedrze na Wawelu, a we Lwowie jest jego kopia koronowana przez św. Jana Pawła II.

Tym, co fascynuje w historii opisanej powyżej, jest fakt, że Biały Kamień na Ukrainie jest miastem św. Jerzego, który widnieje w herbie tej miejscowości, zaś flagą tego miasteczka jest czerwony krzyż św. Jerzego. Dzielnica Wałbrzycha Biały Kamień, której Patronem jest św. Jerzy do 1950 r. była osobnym miastem i nazywała się Biały Kamień (niem. Weißstein). Tak więc obraz Macierzyństwa NMP od św. Jerzego z Białego Kamienia na Ukrainie, przywędrował do św. Jerzego na Biały Kamień w dzisiejszym Wałbrzychu.

Dnia 28 sierpnia 1968 r. ówczesny proboszcz parafii św. Jerzego w Wałbrzychu ks. Julian Źrałko wysłał do arcybiskupiej kurii we Wrocławiu prośbę następującej treści: „Uprzejmie proszę o nadanie parafii i kościołowi św. Jerzego Wałbrzych – Biały Kamień, jako równorzędnego Patrona: Najświętszej Maryi Panny (Macierzyństwo N.M.P). Odpust parafialny będzie obchodzony 11 października; jeśli byłby to dzień pracy, nastąpi przeniesienie na najbliższą niedzielę” – [pisownia oryginalna – dop. Z.C.].

W tym czasie 11 października w kalendarzu liturgicznym obchodzono święto Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny, które na pamiątkę 1500-lecia Soboru Efeskiego, ogłaszającego dogmat, że Maryja jest Bogarodzicą w roku1931 encykliką Lux veritatis ustanowił papież Piusa XI. W odpowiedzi na pismo białokamieńskiego proboszcza Prymas Polski Kard. Stefan Wyszyński, dekretem z 18. września 1968 r. (l.dz. 2595/68/P.) nadał parafii i kościołowi drugi, maryjny tytuł (titulus secundarius) Maternitatis B.M.V. – Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny, z odpustem przypadającym 11 października.

Należy dodać, że w tamtych burzliwych czasach Prymas posiadał uprawnienia, które dziś zarezerwowane są dla Stolicy Apostolskiej. W ten sposób parafia na Białym Kamieniu zyskała drugi tytuł, choć po reformie liturgicznej z 1970 r. zmieniono go na tytuł Matki Bożej Różańcowej, ze względu na zniesienie święta Macierzyństwa i przeniesienie go na dzień 1 stycznia, na nowo utworzoną Uroczystość Bożej Rodzicielki. Zatem od 1971 r. drugim maryjnym tytułem parafii jest tytuł Beatae Mariae Virginis a Rosario (Matki Bożej Różańcowej) z odpustem 7 października.

Od niedawna parafia posiada relikwie bł. Bartolo Longo, apostoła różańca i budowniczego nowych Pompejów, miasta Matki Bożej, gdzie znajduje się najważniejsza świątynia Królowej Różańca św.

 

Prace remontowe i inne ważne wydarzenia

 

Po II wojnie światowej w latach 1957-1959 – na skutek pęknięcia ścian, zniszczenie posadzki i dachu przeprowadzono częściowy remont kościoła. W latach 1969 – 1971 przeprowadzono dalszy kapitalny remont kościoła obejmujący wymianę okien, belek sufitowych, przebudowę ścian, założenie systemu grzewczego i malowanie wnętrza. Ściany świątyni zostają ozdobione malowidłami przedstawiającymi sceny z życia Jezusa i Marii (dziś nieistniejące). W roku 1972 dokonano zakupu trzech nowych dzwonów, których uroczystego poświęcenia dokonał sufragan wrocławski biskup Paweł Latusek. Zmieniono również pokrycie wieży głównej i wieżyczek na blachę miedzianą, a cały korpus kościoła pokryto blachą cynkową. W roku 1984 nastąpiło powtórne malowanie wnętrza kościoła z odnowieniem ambony, ołtarza głównego, ołtarzy bocznych i kapitalnego remontu organów. W roku 1998 zamontowano nowe nagłośnienie i instalację elektryczną. Przebudowano prezbiterium, w którym położono marmurową posadzkę z kamienia śląskiego i ustawiono nową, marmurową mensę (ołtarz). Konsekracji dokonał biskup legnicki Tadeusz Rybak. W roku 1999 pomalowano wnętrza kościoła. Zainstalowano gazowe ekologiczne ogrzewanie, nowe żyrandole oraz wstawiono pięciu nowych witraży: trzy w prezbiterium i dwa w transepcie. W tym toku odbył się również Jubileusz 100-lecia poświęcenia kościoła pod przewodnictwem biskupa legnickiego Tadeusza Rybaka. W roku 2012 obchodzono 50 rocznicę intronizacji Obrazu Matki Bożej Białokamieńskiej pod przewodnictwem biskupa świdnickiego Ignacego Deca.

W roku 2016 staraniem proboszcza ks. kan. Mariana Kujawskiego rozpoczął się konieczny remont dachu Kościoła (2016 r.), przywrócono pierwotne dachówkowe pokrycie dachu nawy głównej i transeptu. W 2017 r. odmurowano okna w bocznych absydach i ozdobiono je dzięki ofiarności fundatorów witrażami św. Rity i św. Jana Pawła II. Odnowiono Tabernaculum i pozłocono naczynia liturgiczne. W październiku sporządzono ozdobną kratę oddzielającą przedsionek kościoła od nawy głównej i rozpoczęto codzienną Adorację Najświętszego Sakramentu. Sprowadzono relikwie św. Rity, której kult zapoczątkowano w parafii w sierpniu roku 2014. Dzięki staraniom parafii oraz radnych dzielnicy Biały Kamień w roku 2018 zmieniono nazwę ulicy przy której znajduje się kościół, dom parafialny i plebania z ulicy Andresa na ulicę św. Jerzego. W tym samym roku wymieniono drzwi wejściowe do kościoła oraz zamontowano nowe okiennice na wieży głównej świątyni. Dokonano też remontu domu parafialnego, który dzięki programowi FIO 2018 został doposażony. W domu parafialnym został także zamontowany nowy system grzewczy. W kościele dokonano częściowej przebudowy prezbiterium: wykonano antepedium w stylu nastawy ołtarzowej. W roku 2018 parafia obchodziła uroczyście 50-lecie nadania drugiego maryjnego tytułu. W latach 2017-2018, o czym już wspomniano wyżej dokonano renowacji konserwatorskiej figur będących na wyposażeniu kościoła: Piety, Serca Pana Jezusa i Niepokalanego Serca Maryi oraz NMP z Lourdes. W roku 2019, tuż przed Bożym Narodzeniem wydłużono prezbiterium i sporządzono nowy ołtarz główny, odpowiadający swym charakterem starej nastawie ołtarzowej oraz zdeponowano w nim stary portatyl z dawnego bocznego ołtarza oraz relikwie św. Jana XXIII.

 

Powojenni proboszczowie i administratorzy
parafii św. Jerzego i Matki Bożej Różańcowej w Wałbrzychu

 

• Ks. Franciszek Markowicz XI.1945 – 25.08.1947
• Ks. Stanisław Zając 26.08.1947 – 31.08.1951
• Ks. Tadeusz Łącki 01.09.1951 – 15.09.1955
• Ks. Jan Podkopał 16.09.1955 – 30.11.1961
• Ks. Leon Jezierski 01.12.1961 – 20.12.1966
• Ks. Julian Źrałko 21.12.1966 – VI. 2010
• Ks. Stanisław Przerada VI. 2010 – VI. 2011
• Ks. Marian Kujawski VI. 2011 – 10.02.2017
• Ks. Zbigniew Chromy 11.02.2017 – nadal